ในช่วงที่ผ่านมา แนวคิดเกี่ยวกับการพัฒนานวัตกรรมได้รับการพูดถึงอยู่บ่อยครั้ง แต่ประเด็นหนึ่งที่น่าสนใจไม่แพ้กันคือการจัดการนวัตกรรมหลังคิดค้นและกำลังจะออกสู่ตลาด ซึ่งเครื่องมือที่สำคัญในการจัดการนวัตกรรมหนีไม่พ้นกระบวนการด้าน “ทรัพย์สินทางปัญญา” หรือ “Intellectual Property” ที่ถือเป็นมาตรฐานการคุ้มครองนวัตกรรมที่ทั่วโลกยึดถือ รวมถึงช่วยให้เกิดมูลค่าทางเศรษฐกิจ แต่ผู้ประกอบการหลายรายอาจยังรู้เรื่องนี้ไม่มากพอจึงยังใช้ประโยชน์ได้ไม่เต็มที่ 

ถือเป็นเรื่องน่ายินดีสำหรับผู้ประกอบการบ้านเราไม่น้อย เมื่อสำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (องค์การมหาชน) หรือ NIA และ SCB ได้จับมือกันเปิดหลักสูตร  Innovation Base Enterprise หรือ IBE สำหรับส่งเสริมความรู้แก่ผู้ประกอบการนวัตกรรมชาวไทย ซึ่งความรู้ที่ว่านี้ครอบคลุมถึงเรื่อง “ทรัพย์สินทางปัญญา” ด้วย โดยได้รับเกียรติจาก ดร.กริชผกา บุญเฟื่อง รองผู้อำนวยการด้านระบบนวัตกรรม สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (องค์การมหาชน) มาร่วมให้ความรู้ในประเด็นดังกล่าว Techsauce มีโอกาสได้ร่วมเข้าฟังจึงขอสรุปประเด็นให้ทุกท่านได้ติดตามกัน

ทรัพย์สินทางปัญญา ประกอบด้วยอะไรบ้าง

เมื่อพูดถึงทรัพย์สินทางปัญญา หลายคนจะนึกถึงคำว่าสิทธิบัตรหรือลิขสิทธิ์ ซึ่งสร้างความสับสนให้กับหลายคนด้วยชื่อและคุณสมบัติบางอย่างที่คล้ายกัน ซึ่ง ดร.กริชผกา ชี้แจ้งว่าจริงแล้ว ทรัพย์สินทางปัญญา มีด้วยกัน 3 ประเภท ได้แก่

1. ลิขสิทธิ์ (Copyright)
2. สิทธิบัตร (Patent)
3. เครื่องหมายการค้า (Trademark)

ซึ่งทั้ง 3 อย่างนี้มีคุณสมบัติที่แตกต่างกันในรายละเอียดดังนี้

ลิขสิทธิ์ (Copyright)

• เป็นสิทธิ์คุ้มครองความเป็นเจ้าของของงานสร้างสรรค์ทั้งหมด เช่น งานศิลปะ งานดนตรี วรรณกรรม งานเขียน ปัจจุบัน รวมถึง Software เพราะมองว่าสร้างขึ้นด้วยการเขียน
• ลิขสิทธิ์เป็นของผู้ที่สร้างสรรค์งานทันที เมื่อมีการแสดงออกมา
• อายุการคุ้มครอง 50 ปี นับจากปีที่ผู้สร้างสรรค์เสียชีวิต หรือปีที่บริษัทเจ้าของลิขสิทธิ์ผลิตผลงาน เมื่ออายุครบจะตกเป็นทรัพย์สินสาธารณะ (Public Domain)
• จดทะเบียนได้ทุกที่ ได้รับการคุ้มครองจากทั่วโลก

สิทธิบัตร (Patent)

• เป็นสิทธิ์คุ้มครองความเป็นเจ้าของสิ่งประดิษฐ์ มี 2 แบบ คือการออกแบบ หมายถึงการประดิษฐ์รูปลักษณ์ภายนอก และการประดิษฐ์ หมายถึงการประดิษฐ์ระบบภายใน
• แม้ Software จะเป็นลิขสิทธิ์ แต่หากมีผลทางเทคนิค สามารถจดเป็นสิทธิบัตรได้
• สิทธิบัตรจะได้รับการคุ้มครองเมื่อจดทะเบียนเท่านั้น 
• การจดสิทธิบัตรต้องจดก่อนเผยแพร่หรือเปิดเผยเสมอ หากมีการเผยแพร่ก่อนจดสิทธิบัตร จะตกเป็นของสาธารณะทันที
• อายุการคุ้มครองจะมีอายุนับจากวันที่ยื่น สิทธิบัตรการออกแบบอยู่ที่ 10 ปี สิทธิบัตรการประดิษฐ์อยู่ที่ 20 ปี ทั้งนี้สิทธิบัตรสามารถขอต่ออายุการคุ้มครองได้
• สิทธิบัตรได้รับการคุ้มครองเฉพาะในประเทศที่จดทะเบียนเท่านั้น

เครื่องหมายการค้า (Trademark)

• เครื่องหมายการค้าแบ่งเป็น 3 ประเภท ได้แก่ เครื่องหมายสำหรับสินค้า ,เครื่องหมายสำหรับบริการ และ เครื่องหมายรับรองคุณภาพ
• เครื่องหมายการค้ามีอายุคุ้มครอง 10 ปี ต่ออายุได้ สามารถใช้ก่อนและจดทะเบียนทีหลังได้
• เครื่องหมายรูปแบบเดียวกัน สามารถจดได้หลายแบบ แต่ต้องจดแยก
• เครื่องหมายการค้าจะจดทะเบียนและให้ความคุ้มครองในประเภทสินค้าเดียวเท่านั้น เว้นแต่เครื่องหมายนั้นได้รับการยอมรับว่าเป็นที่แพร่หลาย เจ้าของเครื่องหมายการค้าสามารถคัดค้านการจดประเภทอื่นได้
• หากไม่ได้ใช้เครื่องหมายการค้านั้นเพื่อการค้า ไม่ถือเป็นการละเมิดเครื่องหมายการค้า เช่นใช้เพื่อบอกคุณสมบัติของสินค้าของเรา

ข้อได้เปรียบของ “ทรัพย์สินทางปัญญา”

• ลิขสิทธิ์ สิทธิบัตร และเครื่องหมายการค้า สามารถตีมูลค่า และนับในบัญชีทรัพย์สินของบุคคลกับธุรกิจได้
• เจ้าของสามารถหารายได้จาก “ทรัพย์สินทางปัญญา” ได้ เช่น การขายสิทธิ์ การให้ผู้ใช้จ่ายเงินเพื่อใช้ความรู้ในสิทธิบัตร
• เป็นการป้องกันนวัตกรรมของเราจากคนอื่น โดยเฉพาะคู่แข่ง เพิ่มความได้เปรียบในการแข่งขัน

หลักการที่ถือว่าละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาเบื้องต้น

• ทำให้คนสับสนหลงผิดในเครื่องหมายการค้าหรือสิทธิบัตรการออกแบบ
• ผลิตสินค้าหรือเสนอบริการโดยใช้สิทธิบัตรของเรา ทั้งที่เหมือนและคล้าย
• มีเจตนาตั้งใจละเมิดทรัพย์สินทางปัญญา

ข้อพึงสังเกตในการใช้สิทธิบัตร

• เราสามารถหาแนวคิดในการสร้างนวัตกรรมจากการดูทรัพย์สินทางปัญญาได้ ทั้งนี้ เพื่อป้องกันการสร้างนวัตกรรมที่ซ้ำกับคนอื่นด้วย
• เมื่อคิดค้นนวัตกรรมได้แล้ว ให้คิดถึงการจดทะเบียนสิทธิบัตรก่อนเสมอ
• ทรัพย์สินทางปัญญาคือสิ่งที่ธุรกิจต้องตระหนัก และต้องรู้จักจัดการให้เหมาะสมกับกลยุทธ์ธุรกิจ โดยเฉพาะหากมีเป้าหมายจะทำธุรกิจยังต่างประเทศ ต้องศึกษากระบวนการจดสิทธิบัตรในประเทศนั้นๆ
• สิงคโปร์เป็นหนึ่งในประเทศที่มีการจดสิทธิบัตรมากที่สุดแห่งหนึ่งของโลก เนื่องจากเป็นเมืองท่า มีสินค้าผ่านไปมาระหว่างประเทศมากมาย การจดสิทธิบัตรที่สิงคโปร์ช่วยให้บริษัทยับยั้งสินค้าต้องสงสัยที่ผ่านมายังสิงคโปร์ได้

ทั้งหมดนี้ คือความรู้เบื้องต้นในประเด็นการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาที่ผู้ประกอบการธุรกิจควรรู้ สำหรับหลักสูตร  Innovation Base Enterprise หรือ IBE จะยังดำเนินไปถึงเดือนมีนาคม 2563 ซึ่ง Techsauce จะขอสรุปเนื้อหาที่เป็นประโยชน์แก่ผู้อ่านจากโปรแกรมหลักสูตรนี้ให้ได้ติดตามกันในโอกาสต่อไป

ติดตามความเคลื่อนไหวสัมมนาหลักสูตรที่น่าสนใจ ได้ที่ https://scbsme.scb.co.th

#SCBNIA #SCBIBE #SCBSME #SCBWITHPURPOSE

บทความนี้เป็น Advertorial