ตลาดตู้จำหน่ายสินค้าอัตโนมัติอย่าง Vending Machines กำลังเฟื่องฟูเป็นอย่างมากโดยเฉพาะในประเทศแถบเอเชียอะวันออกเฉียงใต้ และประเทศจีน ด้วยความสะดวกในการชำระเงินผ่านมือถือ รวมไปถึงพฤติกรรมการใช้จ่ายแบบ Cashless ที่ตามมาหลังจากการแพร่ระบาดของโควิด-19 

ในประเทศไทย Vending Machines ที่ได้รับความนิยมอย่างสูงสุดคือ ‘เต่าบิน’ ที่มีการสำรวจว่าขณะนี้มีการติดตั้งตู้เต่าบินไปแล้วกว่า 6,000 เครื่องในสถานที่ต่างๆ ทั้งรถไฟฟ้าและอาคารอพาร์ตเมนต์ทั่วประเทศ ซึ่งทำให้สามารถขายเครื่องดื่มได้ถึง 200,000 แก้วต่อวันเลยทีเดียว ความนิยมอย่างสูงสุดนี้เกิดจากความหลากหลายของเมนู และราคาที่สมเหตุสมผล เพราะเต่าบินมีเมนูให้เลือกมากว่า 170 ชนิด และมีราคาเริ่มต้นที่ 15 บาท ไปจนถึง 65 บาทเท่านั้น เทียบกับร้านกาแฟทั่วไปถือว่าถูกกว่าครึ่งหนึ่ง

“ผมไม่เคยเห็น Vending Machines ที่มีสินค้าเยอะขนาดนี้มาก่อน” ชายชาวอเมริกันวัย 30 ปีที่ลองใช้ตู้เต่าบินเป็นครั้งแรก กล่าวไว้

สำหรับ Forth Corp. ผู้ผลิตของเต่าบิน มีแผนที่จะ spin-off ธุรกิจของตัวเองรวมทั้งทำการเสนอขายหุ้นแก่ประชาชนทั่วไปเมื่อต้นปีที่ผ่านมา ทั้งนี้ Forth มีเป้าหมายที่จะขยายตู้เต่าบินและธุรกิจของตัวเองไปยังต่างประเทศ ทั้งออสเตรเลีย อินโดนีเซีย และคาดว่าจะเริ่มดำเนินการเร็วๆ นี้ในมาเลเซียก่อน

ส่วนในประเทศจีน Vending Machines ที่รับชำระเงินผ่านมือถือด้วย Alipay และ WeChat Pay ของ Ant Group ก็เพิ่มมากขึ้นด้วยเช่นกัน ซึ่งส่วนใหญ่จะให้บริการอยู่ตามสถานีรถไฟ และบางครั้งยังมีการชำระเงินผ่านการจดจำใบหน้าได้ด้วย (Face Recognition) ซึ่งบริษัทอย่าง Shanghai Hi-Dolphin Robot Technology ผู้ผลิตตู้เครื่องดื่มอัตโนมัติด้วยหุ่นยนต์ สามารถพบได้ใน 30 เมืองทั่วประเทศจีน และยังส่งออกไปมากกว่า 12 ประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจักร เยอรมนี และมาเลเซีย

ในช่วง 5 ปีก่อนหน้านี้จนถึงปี 2022 บริษัทวิจัยการตลาดในลอนดอนอย่าง Euromonitor International ได้สำรวจว่า Vending Machines ทำให้ยอดขายสินค้าพุ่งขึ้นสูงถึง 70% ในมาเลเซีย 40% ในจีน และประมาณ 10% ในสิงค์โปรและไทย ตามลำดับ ซึ่งตลาด Vending Machines นั้นขยายไปไกลกว่าการจำหน่ายเครื่องดื่มแล้วเช่นกัน SmartRx ในสิงคโปร์ก็เปิดตัวตู้จ่ายยาตามใบสั่งแพทย์ในเดือนมีนาคม ซึ่งผู้ป่วยสามารถทำ Telemedicine กับแพทย์และรับใบสั่งยาได้ทันที ส่วนมาเลเซียก็เปิดตัว ตู้จำหน่ายอาหารเสริม วิตามิน อย่าง YesHealth ที่ติดตั้งไปแล้วกว่า 30 เครื่องทั่วประเทศ ตั้งแต่เดือนมีนาคม 2022 “เรามีแผนการติดตั้งมากกว่า 100 แห่งในมาเลเซียสำหรับอนาคต” YesHealth กล่าว

จากข้อมูลของ Fidelity National Information Services ซึ่งมีฐานอยู่ในสหรัฐอเมริกา ระบุว่า ปัจจัยหนึ่งที่จุดประกายให้เกิดความนิยมของตู้จำหน่ายสินค้าอัตโนมัติในเอเชียคือ อัตราการชำระเงินผ่านมือถือที่สูง เพราะกว่า 44% ของการชำระเงินในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิกเป็นการชำระเงินผ่านมือถือเป็นส่วนใหญ่ แซงหน้าอเมริกาเหนือและยุโรปไปแล้ว ส่วนในประเทศที่พัฒนาแล้ว Vending Machines ที่แพร่หลายจะเป็นการรับเงินสดมากกว่า แต่ทั้งนี้การใช้งานก็ได้รับความนิยมน้อยลง ระหว่างปี 2017 - 2022 ที่ตลาดของ Vending Machines หดตัวลงถึง 14% ในญี่ปุ่น และ 17% ในสหรัฐอเมริกา โดยเยอรมนีและฝรั่งเศสก็ลดลงเช่นกัน

อีกปัจจัยหนึ่งคือระดับความปลอดภัยในเอเชียค่อนข้างสูง ทำให้มีความกังวลเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ว่า Vending Machines จะได้รับความเสียหายหรือถูกขโมย The Gallup Law and Order Index แสดงให้เห็นว่าความปลอดภัยสาธารณะในเอเชียตะวันออกสูงถึง 94% และ 86% สำหรับเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ สูงกว่าในยุโรปและสหรัฐ

อีกทั้งการขึ้นค่าแรง และภาวะการขาดแคลนแรงงานหลังการระบาดของโควิด-19 ทำให้เกิดกระแสที่เปลี่ยนไป ตู้ขายของอัตโนมัติไม่จำเป็นต้องเสียค่าแรงงาน ใช้พื้นที่น้อย ประหยัดค่าเช่า ใช้งานได้ง่ายตลอด 24 ชั่วโมง และด้วยอัตราการเกิดของประชากรที่ลดลง และเริ่มเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุในประเทศไทยและจีน ความต้องการของระบบอัตโนมัติจึงสูงขึ้นอย่างเห็นได้ชัด

CP All เครือร้านสะดวกซื้อรายใหญ่ที่สุดของประเทศไทย ก็มีการเปิดตัว Vending Machines ที่จำหน่ายข้าวกล่องและขนมทานเล่น ได้ติดตั้งตู้กว่า 10,000 แห่ง เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพท่ามกลางต้นทุนแรงงานที่สูงขึ้น

ส่วนญี่ปุ่นในฐานะที่เป็นมหาอำนาจและต้นตำรับของตู้ Vending Machines ก็มีความเปราะบางกว่าประเทศอื่นๆ ในเอเชีย ที่ตู้อัตโนมัติจะผลิตขึ้นเองในประเทศหรือสั่งผลิตมาจากจีน ทำให้ Fuji Electric ที่ถือหุ้นประมาณ 70% ของตลาดตู้จำหน่ายเครื่องดื่มอัตโนมัติในประเทศญึ่ปุ่น ได้มุ่งเน้นการพัฒนารูปแบบ Vending Machines ที่กำหนดราคาตามสภาวะของตลาด และเร่งพัฒนาให้รองรับการชำระเงินผ่านมือถือในตลาดต่างประเทศ

ในตอนนี้ที่อุตสาหกรรมการค้าปลีกกำลังมองหารูปแบบการขายใหม่ๆ แต่อุตสาหกรรม Vending Machines ในเอเชียได้เติบโตและจะยังคงเป็นผู้นำของโลกต่อไป

“Vending Machines เป็นสินทรัพย์ที่มีประโยชน์สำหรับอุตสาหกรรมค้าปลีก เนื่องจากสามารถใช้ระบุแนวโน้มการบริโภคและการซื้อในภูมิภาคต่างๆ ด้วยการลงทุนเพียงเล็กน้อย” Kenichi Shimomura head of the Asia-Japan desk at German consulting firm Roland Berger กล่าวทิ้งท้าย

อ้างอิง

NIKKEI Asia