CBAM คืออะไร? สรุปมาตรการภาษีคาร์บอนยุโรป กระทบส่งออกไทยอย่างไร

ผู้ประกอบการไทยที่ส่งออกสินค้าไปยุโรปต้องจับตา! สหภาพยุโรป (EU) ได้เริ่มบังคับใช้มาตรการสำคัญที่จะเปลี่ยนโฉมหน้าการค้าโลก นั่นคือ CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) ที่ไม่ใช่แค่กฎระเบียบใหม่ แต่เป็นสัญญาณเตือนที่ส่งผลกระทบโดยตรงต่อต้นทุนและความสามารถในการแข่งขันของอุตสาหกรรมส่งออกไทย

CBAM คืออะไร?

CBAM หรือ มาตรการปรับราคาคาร์บอนก่อนข้ามพรมแดนสหภาพยุโรป (Carbon Border Adjustment Mechanism) คือมาตรการของสหภาพยุโรปที่ออกแบบมาเพื่อกำหนดราคาสินค้านำเข้าบางประเภท โดยอ้างอิงจากปริมาณก๊าซเรือนกระจกที่ปล่อยออกมาในกระบวนการผลิตสินค้าเหล่านั้น

พูดให้ง่ายขึ้น CBAM คือ "ภาษีคาร์บอนสำหรับสินค้านำเข้า" โดยมีเป้าหมายหลักเพื่อป้องกันปรากฏการณ์ที่เรียกว่า "การรั่วไหลของคาร์บอน" (Carbon Leakage) ซึ่งหมายถึงสถานการณ์ที่บริษัทใน EU ย้ายฐานการผลิตที่ปล่อยมลพิษสูงไปยังประเทศนอก EU ที่มีกฎหมายด้านสิ่งแวดล้อมหละหลวมกว่า เพื่อลดต้นทุน แล้วจึงนำเข้าสินค้ากลับมาขายใน EU ทำให้ความพยายามลดโลกร้อนของ EU ไม่เกิดผลอย่างแท้จริง

หลักการทำงานของ CBAM

1. ผู้นำเข้าสินค้าในกลุ่มเป้าหมายมายัง EU จะต้องซื้อ "ใบรับรอง CBAM" (CBAM Certificates) ตามปริมาณคาร์บอนที่ปล่อยจากกระบวนการผลิต
2. ราคาของใบรับรองจะอ้างอิงกับราคาคาร์บอนในตลาดคาร์บอนของ EU (EU Emissions Trading System หรือ ETS) เพื่อให้เกิดความเท่าเทียมกันระหว่างสินค้าที่ผลิตใน EU และสินค้านำเข้า
3. ในช่วงแรก (เริ่ม 1 ตุลาคม 2566) จะเป็นระยะเปลี่ยนผ่าน ที่ผู้นำเข้ามีหน้าที่เพียง "รายงาน" ปริมาณคาร์บอนเท่านั้น แต่จะเริ่มบังคับใช้ให้ ต้องซื้อใบรับรองจริง ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2569 เป็นต้นไป

CBAM มีความสำคัญอย่างไรในเวทีโลก?

CBAM ไม่ใช่แค่มาตรการทางการค้า แต่เป็นเครื่องมือเชิงนโยบายที่ส่งผลกระทบในวงกว้างระดับโลก

สร้างมาตรฐานการค้าใหม่ที่ผูกกับสิ่งแวดล้อม 

CBAM เป็นการส่งสัญญาณที่ชัดเจนว่า การค้าโลกในอนาคตจะไม่สามารถแยกออกจากประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมได้อีก และอาจกลายเป็นต้นแบบให้ประเทศพัฒนาแล้วอื่นๆ นำไปปรับใช้ตาม

สร้างการแข่งขันที่เป็นธรรม 

ช่วยปกป้องผู้ผลิตใน EU ที่ต้องแบกรับต้นทุนการลดคาร์บอนตามกฎหมาย ไม่ให้เสียเปรียบผู้ผลิตจากประเทศอื่นที่ไม่มีภาระด้านนี้ ทำให้เกิดการแข่งขันที่เท่าเทียมกันมากขึ้น

ผลักดันให้เกิดการลดคาร์บอนทั่วโลก 

มาตรการนี้สร้างแรงจูงใจทางเศรษฐกิจให้ผู้ผลิตนอก EU ต้องหันมาลงทุนในเทคโนโลยีสะอาดและกระบวนการผลิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เพื่อลดภาระภาษี CBAM และเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของตนเอง

โดยสรุป CBAM คือกลไกสำคัญที่ EU ใช้เพื่อผลักดันวาระด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Climate Change) ของตนเองให้ขยายผลออกไปนอกพรมแดน และเร่งให้เกิดการเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจคาร์บอนต่ำในระดับโลก

CBAM เกี่ยวข้องและสำคัญอย่างไรกับประเทศไทย

ประเทศไทยในฐานะประเทศผู้ส่งออก ย่อมได้รับผลกระทบจาก CBAM โดยตรง ทั้งในแง่ความท้าทายและโอกาส

ด้านความท้าทาย

• ต้นทุนสินค้าที่สูงขึ้นสินค้าไทยในกลุ่มเป้าหมาย 5 ประเภทแรก ได้แก่ เหล็กและเหล็กกล้า, อะลูมิเนียม, ซีเมนต์, ปุ๋ย และไฟฟ้า จะมีต้นทุนสูงขึ้นเมื่อส่งไปขายใน EU ซึ่งอาจทำให้ความสามารถในการแข่งขันลดลงเมื่อเทียบกับคู่แข่งที่ปล่อยคาร์บอนน้อยกว่า และมีแนวโน้มจะขยายขอบเขตไปยังสินค้ากลุ่มอื่น ๆ เช่น พลาสติกและเคมีภัณฑ์ ในอนาคต
• ภาระในการจัดทำข้อมูลผู้ประกอบการไทยต้องมีความสามารถในการวัดผลและจัดทำรายงานปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในกระบวนการผลิตของตนเองได้อย่างถูกต้องและโปร่งใสตามมาตรฐานของ EU ซึ่งถือเป็นเรื่องใหม่และมีความซับซ้อน โดยผู้ส่งออกต้องเริ่มกระบวนการรวบรวมและรายงานข้อมูลนี้ตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคม 2566 ที่ผ่านมา ไม่ใช่รอจนถึงปี 2569 ที่จะเริ่มเก็บเงินจริง

ด้านโอกาส

• CBAM เป็นเหมือนตัวเร่งปฏิกิริยาที่ผลักดันให้ผู้ประกอบการไทยต้องลงทุนในเทคโนโลยีสะอาด, การใช้พลังงานหมุนเวียน, และการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต เพื่อลดการปล่อยคาร์บอน ซึ่งจะส่งผลดีต่อธุรกิจในระยะยาว
• สร้างความได้เปรียบทางการแข่งขันบริษัทไทยที่สามารถปรับตัวและพิสูจน์ได้ว่าสินค้าของตนเป็น "สินค้าคาร์บอนต่ำ" จะได้เปรียบคู่แข่งในตลาด EU และตลาดโลกที่ให้ความสำคัญกับสิ่งแวดล้อมมากขึ้นเรื่อยๆ
• ยกระดับอุตสาหกรรมไทยการปรับตัวเพื่อรับมือ CBAM จะช่วยยกระดับมาตรฐานอุตสาหกรรมของไทยให้ทัดเทียมนานาชาติ และสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศ (SDGs) และเป้าหมายความเป็นกลางทางคาร์บอนในปี ค.ศ. 2050

CBAM ไม่ใช่แค่มาตรการทางการค้า แต่เป็นภาพสะท้อนของทิศทางโลกใหม่ที่ "ความยั่งยืน" และ "สิ่งแวดล้อม" กลายเป็นเงื่อนไขสำคัญของการทำธุรกิจ การเพิกเฉยต่อ CBAM หมายถึงการยอมรับความเสี่ยงที่จะสูญเสียตลาดสำคัญและขีดความสามารถในการแข่งขันไป ในทางกลับกัน การเร่งศึกษา ทำความเข้าใจ และปรับตัวอย่างจริงจังตั้งแต่วันนี้ คือกุญแจสำคัญที่จะเปลี่ยนความท้าทายให้กลายเป็นโอกาส ทำให้ธุรกิจไทยไม่เพียงรักษาตลาดเดิมไว้ได้ แต่ยังสามารถเติบโตอย่างยั่งยืนและก้าวไปแข่งขันในเวทีการค้าโลกยุคใหม่ได้อย่างเต็มภาคภูมิ

อ้างอิง: taxation, youtube, set