เปิดรายงาน WEF 2025 ‘10 เทคโนโลยีช่วยเปลี่ยนโลก’ แผนที่เอาตัวรอดของมวลมนุษยชาติ จากวิกฤตสภาพภูมิอากาศ

ตั้งแต่โปรตีนจากห้องแล็บ สู่คอนกรีตดูด CO2 นี่คือแนวทางของเทคโนโลยีแห่งอนาคตที่กำลังเกิดขึ้นจริง และอาจเป็นความหวังเดียวของมวลมนุษยชาติ

รายงานล่าสุดจาก World Economic Forum (WEF) ในชื่อว่า “10 Emerging Technology Solutions for Planetary Health” (10 เทคโนโลยีเกิดใหม่เพื่อสุขภาวะของโลก) ไม่ได้เริ่มต้นด้วยความหวัง แต่เริ่มด้วยความจริงอันน่าตกใจจากนักวิทยาศาสตร์ภูมิอากาศ Johan Rockström ที่ว่า ณ ปี 2025 มนุษยชาติได้ทำลาย ‘ขอบเขตความปลอดภัยของดาวเคราะห์’ (Planetary Boundaries) ซึ่งเป็นเกณฑ์ชี้วัดความอยู่รอดของระบบนิเวศโลก ไปแล้วถึง 7 จาก 9 ข้อ

เรากำลังอยู่ในจุดที่โลกบอบช้ำอย่างหนักและอนาคตก็คาดเดาไม่ได้ แต่รายงานฉบับนี้ไม่ได้มีไว้เพื่อตอกย้ำความสิ้นหวัง WEF ร่วมกับ Frontiers ได้ศึกษาและชี้ให้เห็นถึงแสงสว่างปลายอุโมงค์ ผ่าน 10 เทคโนโลยีเปลี่ยนโลกที่กำลังออกจากห้องแล็บสู่โลกความเป็นจริง เทคโนโลยีเหล่านี้คือทางรอดที่อาจช่วยให้เราดึงโลกกลับมาจากปากเหวแห่งวิกฤตได้ทันเวลา

ปฏิวัติระบบอาหารและการจัดการของเสีย (The New Food Matrix)

ระบบอาหารและขยะคือหนึ่งในตัวการหลักที่สร้างภาระให้โลก เทคโนโลยีกลุ่มนี้จะเข้ามาทลายวงจรการผลิตแบบเดิมๆ ที่ทำลายล้างโลก

1. การหมักแม่นยำสูง (Precision Fermentation) สู่จุดจบของฟาร์มปศุสัตว์?

ลืมวัวและไก่ไปได้เลย เพราะโปรตีนแห่งอนาคตกำลังถูกต้มขึ้นในถังปฏิกรณ์ชีวภาพ

• เทคโนโลยีคืออะไร: ไม่ใช่การหมักเบียร์ธรรมดา แต่นักวิทยาศาสตร์กำลังใช้เทคโนโลยีชีววิศวกรรมเพื่อปรับแต่งจุลินทรีย์ (เช่น ยีสต์และแบคทีเรีย) ให้กลายเป็นโรงงานจิ๋วที่มีประสิทธิภาพสูง พวกมันจะถูกเลี้ยงด้วยน้ำตาลจากพืชในถังปฏิกรณ์ชีวภาพ (Bioreactor) และถูกตั้งโปรแกรมให้ผลิตโปรตีนจำเพาะที่มีโครงสร้างเหมือนกับโปรตีนในนมวัว (เวย์, เคซีน) หรือไข่ไก่ทุกประการ โดยไม่ต้องใช้สัตว์แม้แต่ตัวเดียว
• สำคัญอย่างไร: ตัวเลขผลกระทบนั้นน่าทึ่งมาก ผลการประเมินวัฏจักรผลิตภัณฑ์ (Life Cycle Assessment) ชี้ว่าเทคโนโลยีนี้สามารถลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ 72-97%, ลดการใช้น้ำ 81-99%, และลดการใช้ที่ดินได้มากถึง 99% เมื่อเทียบกับการผลิตนมวัวแบบดั้งเดิม
• เกิดขึ้นจริงแล้วที่ไหน: สตาร์ทอัพอย่าง Perfect Day ได้รับการอนุมัติโปรตีนเวย์ไร้สัตว์จาก FDA สหรัฐฯ ตั้งแต่ปี 2020 และกำลังขยายการผลิตไปทั่วโลก
• จุดเปลี่ยนสำคัญ: ความท้าทายคือ กฎหมายความปลอดภัยทางอาหารที่ซับซ้อน, เงินลงทุนมหาศาลเพื่อสร้างโรงงานขนาดใหญ่, และการสร้างความเป็นธรรมให้กับเกษตรกรที่อยู่ในระบบปศุสัตว์แบบดั้งเดิม

2. อัปไซเคิลขยะอาหารอัตโนมัติ (Automated Food Waste Upcycling) เมื่อ AI จัดการขยะในถัง

ในปี 2022 แค่ขยะอาหารจากครัวเรือนทั่วโลกก็มีปริมาณมากกว่า 1 พันล้านตัน ซึ่งส่วนใหญ่ไปจบลงที่หลุมฝังกลบและปล่อยก๊าซมีเทนออกมา

• เทคโนโลยีคืออะไร: การผสมผสานระหว่าง AI, Computer Vision และแขนกลหุ่นยนต์ ทำให้เกิดระบบคัดแยกขยะอาหารออกจากขยะประเภทอื่นได้อย่างแม่นยำ ด้วยการใช้เทคโนโลยีการถ่ายภาพแบบ Near-infrared และ Hyperspectral ทำให้เครื่องจักรสามารถจำแนกเศษอาหารได้ทันที แม้ว่าอาหารจะเน่าเสียหรือปะปนกับบรรจุภัณฑ์ก็ตาม
• สำคัญอย่างไร: เทคโนโลยีนี้สร้างสายพานวัตถุดิบอินทรีย์ที่สะอาด เพื่อนำไป 'Upcycle' เป็นผลิตภัณฑ์มูลค่าสูง เช่น อาหารสัตว์, ก๊าซชีวภาพ, พลาสติกชีวภาพ และปุ๋ยหมักคุณภาพสูง ตลาดผลิตภัณฑ์ Upcycled Food ทั่วโลกมีมูลค่าแล้วกว่า 5 หมื่นล้านดอลลาร์
• เกิดขึ้นจริงแล้วที่ไหน: กรุงโซล ประเทศเกาหลีใต้ คือตัวอย่างที่ชัดเจนที่สุด โดยใช้ระบบอัตโนมัตินำขยะอาหารกว่า 95% ออกจากหลุมฝังกลบได้สำเร็จ ขณะที่บริษัทอย่าง Orbisk กำลังติดตั้งระบบยูนิตขนาดเล็กในครัวโรงแรมและซูเปอร์มาร์เก็ตเพื่อจัดการขยะตั้งแต่ต้นทาง
• จุดเปลี่ยนสำคัญ: การจะขยายผลได้ ต้องอาศัยนโยบายระดับประเทศที่บังคับให้มีการแยกขยะอาหาร และการสนับสนุนทางการเงินเพื่อให้ระบบนี้เข้าถึงได้ในประเทศกำลังพัฒนา ไม่ใช่แค่ในเมืองใหญ่ๆ เท่านั้น

Decarbonize ภาคอุตสาหกรรมหนัก

คอนกรีต, ปุ๋ย, และก๊าซมีเทน คือ ตัวร้ายในสมการโลกร้อนที่จัดการได้ยากที่สุด แต่นวัตกรรมเหล่านี้กำลังจะเข้ามาเปลี่ยนเกม

3. การผลิตแอมโมเนียสีเขียว (Green Ammonia Production) ปุ๋ยสะอาดเพื่อโลก

แอมโมเนียคือหัวใจของปุ๋ยเคมีที่หล่อเลี้ยงประชากรโลก แต่กระบวนการผลิตแบบดั้งเดิม (Haber-Bosch) คือหายนะทางสิ่งแวดล้อมที่ใช้พลังงานถึง 2% ของพลังงานทั้งโลก

• เทคโนโลยีคืออะไร: Green Ammonia เข้ามาแทนที่ก๊าซธรรมชาติ ในกระบวนการผลิตด้วยไฮโดรเจนสีเขียว (ที่ผลิตจากการแยกน้ำด้วยไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน) นอกจากนี้ยังมีเทคโนโลยีล้ำหน้าที่สามารถเปลี่ยนไนโตรเจนในอากาศให้เป็นแอมโมเนียได้โดยตรงด้วยไฟฟ้า ลดขั้นตอนและลดการปล่อยคาร์บอน
• สำคัญอย่างไร: ไม่เพียงแต่จะทำให้ปุ๋ยสะอาดขึ้น แต่ยังปูทางให้แอมโมเนียกลายเป็น 'เชื้อเพลิงสะอาดแห่งอนาคต' สำหรับอุตสาหกรรมการเดินเรือ และเป็นตัวกลางสำหรับกักเก็บพลังงานหมุนเวียน
• เกิดขึ้นจริงแล้วที่ไหน: โครงการนำร่องเกิดขึ้นแล้วใน 15 ประเทศ ท่าเรือทั่วโลกเริ่มออกแบบโครงสร้างพื้นฐานเพื่อรองรับแอมโมเนียในฐานะเชื้อเพลิงเรือแล้ว
• จุดเปลี่ยนสำคัญ: ต้นทุนการสร้างโรงงานและเครื่องผลิตไฮโดรเจน (Electrolyzer) ยังสูงมาก หากไม่มีนโยบายราคาคาร์บอนที่เข้มแข็ง ก็ยากที่จะแข่งขันกับแอมโมเนียจากฟอสซิลที่ราคาถูกกว่า

4. การดักจับและใช้ประโยชน์จากมีเทน (Methane Capture & Utilization) เปลี่ยนวายร้ายให้กลายเป็นพระเอก

ก๊าซมีเทนร้ายกว่า CO2 ถึง 80 เท่า ในระยะ 20 ปีแรก การลดมีเทนจึงเป็นวิธีที่เร็วที่สุดในการชะลอโลกร้อน

• เทคโนโลยีคืออะไร: เซ็นเซอร์ขนาดเล็กและเทคโนโลยีการถ่ายภาพรุ่นใหม่ ช่วยให้เราตรวจจับการรั่วไหลของมีเทนจากแหล่งต่างๆ เช่น ฟาร์ม, หลุมฝังกลบ, และเหมืองถ่านหินร้าง ได้อย่างคุ้มค่า จากนั้นเทคโนโลยีตัวเร่งปฏิกิริยา (Catalytic) จะเข้ามาเปลี่ยนมีเทนที่ดักจับได้ให้เป็นผลิตภัณฑ์ที่มีมูลค่า เช่น เมทานอลสีเขียว (Green Methanol)
• สำคัญอย่างไร: การสกัดกั้นมีเทนก่อนที่มันจะลอยสู่ชั้นบรรยากาศ เปรียบเสมือนการ เหยียบเบรกให้กับภาวะโลกร้อนอย่างฉับพลัน
• เกิดขึ้นจริงแล้วที่ไหน: บริษัทอย่าง Frost Methane Labs กำลังติดตั้งระบบดักจับมีเทนในเหมืองร้าง ขณะที่โครงการอื่นๆ กำลังเปลี่ยนก๊าซชีวภาพจากฟาร์มโคนมให้เป็นพลังงาน
• จุดเปลี่ยนสำคัญ: ความเสี่ยงสูงสุดคือเทคโนโลยีนี้อาจถูกใช้เป็นข้ออ้างของอุตสาหกรรมฟอสซิลเพื่อยืดอายุการใช้งานเชื้อเพลิงฟอสซิลต่อไป นโยบายจึงต้องชัดเจนว่านี่คือเครื่องมือสำหรับจัดการ 'การปล่อยก๊าซที่มีอยู่เดิม' ไม่ใช่ใบอนุญาตให้สร้างมลพิษเพิ่ม

5. คอนกรีตสีเขียว (Green Concrete) เมื่อสิ่งก่อสร้างกลายเป็นแหล่งดูดซับคาร์บอน

คอนกรีตคือวัสดุที่มนุษย์ใช้มากที่สุดในโลก ส่วนผสมหลักอย่างปูนซีเมนต์ปอร์ตแลนด์ (Portland cement) ตัวเดียวรับผิดชอบการปล่อย CO2 ถึง 8% ของทั้งโลก

• เทคโนโลยีคืออะไร: มี 2 นวัตกรรมหลัก คือ 1) สารยึดเกาะจีโอโพลีเมอร์ (Geopolymer Binders) ที่ใช้ของเสียจากอุตสาหกรรม เช่น เถ้าลอยจากโรงไฟฟ้าถ่านหิน มาแทนที่ปูนซีเมนต์ และ 2) การทำให้ CO2 กลายเป็นแร่ (CO2 Mineralization) ซึ่งเป็นการอัดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่ดักจับมาเข้าไปในเนื้อคอนกรีตระหว่างการผลิต ทำให้ CO2 ถูกกักเก็บอย่างถาวรในรูปของแร่
• สำคัญอย่างไร: เปลี่ยนสถานะของสิ่งก่อสร้างจากผู้สร้างมลพิษให้กลายเป็นแหล่งกักเก็บคาร์บอน (Carbon Sink) ขนาดใหญ่
• เกิดขึ้นจริงแล้วที่ไหน: สตาร์ทอัพ Sublime Systems ใช้กระบวนการทางไฟฟ้าเคมีผลิตซีเมนต์ที่ลดการปล่อยก๊าซได้กว่า 90% และมีการสร้างบ้านต้นแบบจากขยะการก่อสร้างที่เสริมด้วยเทคโนโลยีดูดซับ CO2 นี้แล้ว
• จุดเปลี่ยนสำคัญ: อุตสาหกรรมก่อสร้างนั้นอุ้ยอ้ายและเปลี่ยนแปลงช้า การยอมรับในวงกว้างจึงขึ้นอยู่กับการปรับปรุงมาตรฐานการก่อสร้าง (Building Codes) และการสร้างแรงจูงใจผ่านโครงการจัดซื้อจัดจ้างของภาครัฐ

สู่ดาวเคราะห์อัจฉริยะ (The Intelligent Planet)

เทคโนโลยีกลุ่มสุดท้ายคือการสร้างระบบเครือข่ายอัจฉริยะที่เชื่อมต่อกัน เพื่อบริหารจัดการพลังงาน, น้ำ และผืนดินได้อย่างชาญฉลาดและทันท่วงที

6. ระบบชาร์จอัจฉริยะแบบสองทิศทาง (Next-Gen Bi-Directional Charging) ร

ถ EV ของคุณคือโรงไฟฟ้าเคลื่อนที่ ด้วยจำนวนรถ EV เกือบ 58 ล้านคัน ทั่วโลก พลังงานในแบตเตอรี่คือสินทรัพย์ที่ยังไม่ได้ใช้ประโยชน์ เทคโนโลยี Vehicle-to-Grid (V2G) ทำให้รถสามารถ 'ขายไฟ' คืนสู่ระบบเพื่อสร้างเสถียรภาพในช่วงพีคได้ ตัวอย่างเช่น รถโรงเรียนไฟฟ้าในสหรัฐฯ ทำเงินจากการขายไฟคืนให้กริดในช่วงปิดเทอมฤดูร้อน

7. การสำรวจโลกที่แม่นยำและทันท่วงที (Timely and Specific Earth Observation) 

นี่คือการสร้าง Digital Twin ของโลกทั้งใบ ด้วยการรวมข้อมูลจากดาวเทียม, โดรน, และเซ็นเซอร์ภาคพื้นดิน เข้ากับการวิเคราะห์ของ AI ทำให้เราเห็นการเปลี่ยนแปลงของโลกแบบเรียลไทม์ โครงการ Destination Earth ของยุโรปกำลังสร้างโมเดลจำลองโลกเพื่อพยากรณ์น้ำท่วมและภัยแล้ง

8. พลังงานความร้อนใต้พิภพแบบโมดูลาร์ (Modular Geothermal Energy) 

พลังงานความร้อนใต้พิภพที่ไปได้ทุกที่ ด้วยเทคนิคการขุดเจาะที่ล้ำหน้า ทำให้เราสามารถติดตั้งโรงไฟฟ้าความร้อนใต้พิภพขนาดเล็กได้โดยไม่ต้องพึ่งพาแหล่งภูเขาไฟ Google จับมือกับ Fervo Energy เพื่อใช้พลังงานนี้กับ Data Center ของตนเองในรัฐ Nevada แล้ว

9. การแยกเกลือจากน้ำทะเลแบบหมุนเวียน (Regenerative Desalination) 

ในขณะที่โลกกำลังขาดแคลนน้ำจืด เทคโนโลยีใหม่ที่ใช้พลังงานสะอาดจากแสงอาทิตย์ (โดย Desolenator) หรือคลื่น (โดย Oneka) ไม่เพียงแต่ผลิตน้ำจืด แต่ยังสามารถสกัดแร่ธาตุมีค่าออกจากน้ำเกลือเข้มข้นที่เหลือทิ้ง ลดการปล่อยของเสียพิษลงสู่ทะเล

10. เทคโนโลยีสุขภาพดินแบบบูรณาการ (Soil Health Technology Convergence)

เหมือนการตรวจสุขภาพให้กับผืนดิน การรวมเซ็นเซอร์พกพา, AI, และเทคโนโลยีชีวภาพจุลินทรีย์ (Microbiome) ช่วยให้เกษตรกรเข้าใจสุขภาพดินได้แบบเรียลไทม์ ทำให้สามารถฟื้นฟูหน้าดิน, เพิ่มการกักเก็บคาร์บอน และลดการใช้ปุ๋ยเคมีเกินความจำเป็น

ถึงเวลาลงมือสร้าง

สารจาก World Economic Forum คือการมองโลกในแง่ดีอย่างระมัดระวังและมีการคำนวณมาแล้ว เทคโนโลยีที่ปฏิวัติวงการได้มาถึงแล้วหรือกำลังเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว แต่ลำพังนวัตกรรมอย่างเดียวคือทางตัน

รายงานสรุปว่า การบรรลุอนาคตที่ยั่งยืน 'จะต้องอาศัยการใช้ประโยชน์จากความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีอย่างเต็มรูปแบบ ควบคู่ไปกับนโยบาย, การลงทุน, และการเปลี่ยนแปลงเชิงระบบ' 

ดังนั้น ยุคของคำว่า 'ถ้าหาก' ได้จบสิ้นลงแล้ว และ ยุคของคำว่า 'ทำอย่างไร' ได้เริ่มต้นขึ้น คำถามเดียวที่เหลืออยู่คือ เรามีความมุ่งมั่นร่วมกันที่จะสร้างมันขึ้นมาหรือไม่? 

ที่มา: Weforum.org