ไวรัส สิ่งมีชีวิตที่สามารถแพร่กระจายในวงกว้าง และมีวิวัฒนาการเช่นเดียวกันกับมนุษย์ พร้อมปรับตัวเปลี่ยนแปลงให้อยู่รอดได้ตามสภาพแวดล้อมแต่ละประเทศตลอดเวลา กว่า 1 ปี ที่ทั่วโลกต้องเผชิญกับการแพร่ระบาดของไวรัส COVID-19 เมื่อไวรัสได้มีการแพร่กระจายไปยังทั่วโลกและอยู่ในสภาพแวดล้อมที่แตกต่างกันในช่วงที่ผ่านมาทำให้เกิดปรากฎการณ์ “ไวรัสกลายพันธุ์”  ซึ่งส่งผลกระทบในแง่ของความเร็วในการแพร่เชื้อ ความรุนแรงของเชื้อ รวมไปถึงการลดประสิทธิภาพของวัคซีนด้วย 

ย้อนกลับไปที่ไวรัส COVID-19 สายพันธุ์ดั้งเดิม เป็นการกลายพันธุ์ของไวรัสที่ทำให้เกิดโรคระบบทางเดินหายใจในตระกูล Corona ที่เกิดขึ้นในปี 2019 ต่อมาภายหลังได้ตั้งชื่อใหม่ว่า SARS-CoV-2 และเมื่อสายพันธุ์ดั้งเดิมอย่าง SARS-CoV-2 ได้แพร่กระจายไปยังพื้นที่ต่าง ๆ ของโลก ก็เกิดกลายพันธุ์ไปตามแต่ละพื้นที่ ทางศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐฯ (Centers for Disease Control and Prevention - CDC) ได้แบ่งระดับความรุนแรงของการกลายพันธุ์ไว้ 3 ระดับดังต่อไปนี้ 

• Variant of Interest สายพันธุ์ที่อยู่ระหว่างการพิสูจน์และจับตาเฝ้าระวัง ได้แก่ B.1.526, B.1.526.1, B.1.525, และ P.2
• Variant of Concern สายพันธุ์น่ากังวล มีหลักฐานให้เห็นถึงการแพร่เชื้อที่ง่ายขึ้น และมียอดผู้ติดเชื้อ ผู้เสียชีวิตที่มากขึ้น อีกทั้งลดประสิทธิภาพของวัคซีน ได้แก่ B.1.1.7, B.1.351, P.1, B.1.427, และ B.1.429
• Variant of High Consequence สายพันธุ์ที่อยู่เหนือการควบคุม แพร่เชื้อรุนแรงและดื้อยาวัคซีนทุกชนิด ขณะนี้ยังไม่มีรายงานการกลายพันธุ์ถึงระดับที่ 3 

ทำความรู้จัก  5 ไวรัส COVID-19 กลายพันธุ์

ชื่อเรียกโดยทั่วไป :  สายพันธุ์อังกฤษ

ชื่อจริง : สายพันธุ์ B.1.1.7

แหล่งค้นพบ : สหราชอาณาจักร เมื่อเดือนกันยายน 2020 และได้กระจายไปหลายประเทศทั่วโลก 

ลักษณะการกลายพันธุ์ : มาจากการกลายพันธุ์ของหนามโปรตีน N501Y ทำให้ไวรัสเกาะติดเซลล์มนุษย์ได้ง่าย กระจายได้เร็ว 

ระดับการกลายพันธุ์ : Variant of Concern 

อัตราการแพร่เชื้อ : แพร่กระจายได้เร็วกว่าสายพันธุ์เดิมถึง 40-90% 

ความรุนแรง : งานวิจัยของนักวิทยาศาสตร์ชาวอังกฤษชี้ให้เห็นว่า ส่งผลให้อัตราการเสียชีวิตสูงขึ้นกว่าสายพันธุ์อื่นได้ราว 1.65 เท่า

ชื่อเรียกโดยทั่วไป :  สายพันธุ์แอฟริกาใต้

ชื่อจริง : สายพันธุ์ B.1.3.5.1

แหล่งค้นพบ : เนลสัน มันเดลาเบย์ แอฟริกาใต้ โดยตัวอย่างเชื้อที่พบเชื้อเริ่มกลายพันธุ์ถึงช่วงตุลาคม 2020 

ลักษณะการกลายพันธุ์ : มาจากการกลายพันธุ์จากหนามโปรตีน N501Y, E484K ที่ทำให้กระจายง่ายและลดประสิทธิภาพแอนติบอดี้

ระดับการกลายพันธุ์ : Variant of Concern 

อัตราการแพร่เชื้อ : แพร่เชื้อไวขึ้นราว 50%  

ความรุนแรง : เบื้องต้นนักวิจัยเผยว่าจำนวนผู้ป่วยที่อาการหนักยังน้อยกว่าสายพันธุ์ดั้งเดิม 

* Oxford-AstraZeneca ไม่สามารถป้องกันสายพันธุ์ B.1.3.5.1ได้

ชื่อเรียกโดยทั่วไป :  สายพันธุ์บราซิล

ชื่อจริง : สายพันธุ์ P.1

แหล่งค้นพบ : รายงานครั้งแรกจากสถาบันโรคติดต่อแห่งชาติญี่ปุ่น (NIID) เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา ซึ่งค้นพบจากนักเดินทางชาวบราซิลจำนวน 4 ราย 

ลักษณะการกลายพันธุ์ : เป็นสายพันธุ์ที่กลายพันธุ์ตำแหน่งโปรตีนหนาม N501Y, K417T, E484Kยึดเกาะกับเซลล์ร่างกายมนุษย์ได้ดี ลดประสิทธิภาพของแอนติบอดี

ระดับการกลายพันธุ์ : Variant of Concern 

อัตราการแพร่เชื้อ : แพร่เชื้อง่ายกว่าสายพันธุ์ดั้งเดิม 2.5 เท่า ติดเชื้อซ้ำได้ราว 25% -61% ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่อโควิด-19 สายพันธุ์เดิมสามารถเป็นซ้ำได้

ความรุนแรง : เป็นปัจจัยหลักในการแพร่ระบาดโควิดระลอกสองในบราซิล ยอดผู้เสียชีวิตสูงขึ้นเป็นอันดับ 2 ของโลกรองลงมาจากสหรัฐฯ กว่าครึ่งหนึ่งของผู้ป่วยอายุต่ำกว่า 40 ปี และเป็นสายพันธุ์ที่รุนแรงกว่าสายพันธุ์อื่นๆ

ชื่อเรียกโดยทั่วไป :  สายพันธุ์อินเดีย

ชื่อจริง : สายพันธุ์ B.1.6.7

แหล่งค้นพบ : พบครั้งแรกในเมืองนาคปุระ รัฐมหาราษฎระ ประเทศอินเดีย เมื่อเดือนธันวาคม 2020

ลักษณะการกลายพันธุ์ : กลายพันธุ์บริเวณหนามของอนุภาคไวรัสหลายตำแหน่งเป็นการกลายพันธุ์แบบคู่ 'double mutant' ตรงตำแหน่ง E484Q คล้ายกับที่พบในแอฟริกาใต้และบราซิล รวมตัวกับ L452R ที่พบในการกลายพันธุ์ในแคลิฟอร์เนียของสหรัฐฯ ซึ่งสามารถหลบภูมิคุ้มกันที่มีการติดเชื้อก่อนได้ 

ระดับการกลายพันธุ์ : Variant of Interest 

อัตราการแพร่เชื้อ : คาดว่าแพร่เชื้อได้ง่ายกว่าสายพันธุ์ปกติราว 20% 

ความรุนแรง : ไวรัสแพร่กระจายเร็ว และส่งผลให้อาการของผู้ที่ติดเชื้อแย่ลง รวมถึงสามารถหลบหนีวัคซีนได้ และในขณะนี้ยังไม่มีความชัดเจนของข้อมูลในการตอบสนองต่อการระบาดของโรค

ชื่อเรียกโดยทั่วไป :  สายพันธุ์เบงกอล 

ชื่อจริง : สายพันธุ์ B.1.6.1.8

แหล่งค้นพบ : พบใน 4 รัฐของอินเดียได้แก่ มหาราษฎระ เดลี เบงกอลตะวันตก และฉัตติสครห์ เจอเชื้อครั้งแรกวันที่ 25 ต.ค. 2020 และเจอล่าสุดวันที่ 17 มี.ค. 

ลักษณะการกลายพันธุ์ : เป็นการกลายพันธุ์ 3 ตำแหน่ง (Triple Mutation) กล่าวคือ ลดตำแหน่ง H146 และ Y145 (Deletion)  และได้กลายพันธุ์ที่ตำแหน่งหนามโปรตีน  E484K, D614G ซึ่งหลบเลี่ยงภูมิคุ้มกันได้และส่งผลต่อประสิทธิภาพวัคซีนที่มีอยู่เดิม 

ระดับการกลายพันธุ์ : Variant of Interest 

อัตราการแพร่เชื้อ : มีหลักฐานการแพร่เชื้อที่เร็วขึ้นมากในรัฐเบงกอลตะวันตก ยอดผู้ติดเชื้อพุ่งขึ้น 829 ราย และจากนั้นเพิ่มขึ้น 7,000 รายทุกวัน 

ความรุนแรง : รุนแรงกว่าเชื้อสายพันธุ์ดั้งเดิม และขณะนี้ยังไม่มีผลที่แน่นอนเกี่ยวกับความรุนแรงของสายพันธ์ุนี้ออกมา 

* ยังไม่มีหลักฐานมากพอว่าวัคซีนจะมีประสิทธิภาพป้องกันได้หรือไม่

รวบรวมข้อมูลจาก

https://www.wsj.com/articles/the-new-covid-19-strain-in-south-africa-what-we-know-11609971229

https://www.ft.com/content/e163b151-f262-4b4b-99c6-7ad43478c572#post-87003b24-d97f-40c9-9ec8-8428bbf2ac5e

https://www.newshub.co.nz/home/world/2021/04/coronavirus-india-travel-ban-likely-to-stay-in-place-as-covid-19-outbreak-spirals-expert.html

https://www.nytimes.com/interactive/2021/health/coronavirus-variant-tracker.html#B1351

https://www.indiatoday.in/science/story/what-is-triple-mutant-variant-of-covid19-virus-bengal-strain-details-1793991-2021-04-22