วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SME) ถือว่าเป็นแกนสำคัญของเศรษฐกิจที่กำลังเติบโต ในประเทศไทย SME มีส่วนสนับสนุนในการเติบโตภายในประเทศและการจ้างแรงงานหลายล้านคน

สำนักงานส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (OSMEP) เปิดเผยว่าในปี 2562 ได้มี SME ไทยทำการจดทะเบียนแล้วทั้งสิ้น 3.1 ล้านราย โดยที่ 98.5% เป็นวิสาหกิจขนาดเล็กและรายย่อย ในปี 2559 กลุ่มนี้มีสัดส่วนเพียง 78.5% ของการจ้างงานภาคเอกชนทั้งหมด หรือคิดเป็น 42.2% ของ GDP ทั้งประเทศ

ปัญหาที่สำคัญและเกิดขึ้นซ้ำแล้วซ้ำเล่าสำหรับเจ้าของ SME คือ การขาดช่องทางในการเข้าถึงเงินทุนและการระดมเงินทุน ในปี 2554 ช่องว่างทางด้านสินเชื่อนี้ได้ประมาณการไว้ว่ามีสูงถึง 11.8 พันล้านเหรียญสหรัฐฯ และนี่คือความแตกต่างระหว่างความต้องการต่อสินเชื่อที่เป็นทางการของ SME ไทยเมื่อเปรียบเทียบกับที่จำนวนที่ได้มา โดยเฉลี่ยแล้ว SME ไทยมีความต้องการสินเชื่อประมาณ 126,000 เหรียญสหรัฐฯ เพื่อสนับสนุนการดำเนินงานของกลุ่มวิสาหกิจเหล่านี้

ดังนั้น เพื่อให้ SME สามารถใช้ศักยภาพของตนเองเพื่อเป็นพลังขับเคลื่อนที่สำคัญของเศรษฐกิจ จึงจำเป็นที่จะต้องดำเนินในการทำความเข้าใจในช่องว่างการจัดหาเงินทุน SME นี้ และทำการแก้ไขความไม่สมดุลระหว่าง demand/supply ของเงินทุนที่มีอยู่

การทำความเข้าใจเกี่ยวกับช่องว่างในการจัดหาเงินทุนของ SME

SME ไทยหลายรุ่นมักหันไปหาแหล่งเงินทุนด้วยตนเองเพื่อเริ่มและดำเนินธุรกิจ โครงการวิจัยของ ERIA พบว่าเจ้าของ SME ไทยมักใช้เงินทุนส่วนตัวและยืมเงินจากเพื่อนและญาติเพื่อเป็นทุนในการดำเนินงาน

SME มักจะประสบอุปสรรคในการเข้าถึงแหล่งเงินทุนซึ่งมีกระบวนการที่ซับซ้อนและยุ่งยากโดยเฉพาะในการขอสินเชื่อ ซึ่งต้องนำการใช้หลักประกันมาใช้ภายใต้เงื่อนไขของธนาคารอย่างเข้มงวด ซึ่งการนำหลักประกันมาใช้นี่เป็นปัจจัยที่ SME ปัจจุบันมักจะขาด ซึ่งนับว่าเป็นสิ่งที่ทำให้เกิดช่องว่างในการจัดหาเงินทุนของ SME ธุรกรรมแบบดั้งเดิมนี้ไม่เอื้อต่อผู้ประกอบการ SME แต่ประการใดและมักจะเป็นสิ่งที่ท้าทายสำหรับธนาคารเนื่องการปฏิสัมพันธ์จะไม่สามารถเกิดขึ้นได้หาก SME ขาดหลักประกันตามที่ธนาคารต้องการ

การใช้งบการเงินเดิมของ SME เพื่อนำไปใช้ประเมินความน่าเชื่อถือก็เป็นอุปสรรคสำหรับ SME ที่มีการเติบโตสูง การประเมินว่าบริษัทใดบ้างที่มีสิทธิ์ได้รับสินเชื่อจากประวัติการทำกำไรหรือจำนวนปีที่เปิดดำเนินการนั้นเป็นสิ่งที่สมเหตุสมผล ยังไม่สามารถเข้าใจศักยภาพของ SME ได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ แพลตฟอร์ม crowdfunding แบบดิจิทัลจึงได้มีการนำการวิเคราะห์ข้อมูลตัวแทน (surrogate data analytics) เพื่อช่วย SME เหล่านี้ให้กลายเป็นธุรกิจที่มี “ความน่าเชื่อถือทางการเงิน” (credit worthy)

การช่วยเหลือผู้ประกอบการ SME ในช่วงเวลาที่ยากลำบาก

รัฐบาลไทยได้แสดงให้เห็นถึงความมุ่งมั่นที่จะสนับสนุนการเติบโตของภาคธุรกิจ SME ในรูปแบบต่าง ๆ – ตั้งแต่การเปลี่ยนนโยบายเพื่อขยายการปล่อยสินเชื่อให้กับ SME ไปจนถึงการจัดสรรทรัพยากรสำหรับโครงการที่ส่งเสริมนวัตกรรมในธุรกิจ

ความช่วยเหลือทางการเงินเป็นสิ่งสำคัญที่สุดสำหรับ SME เพื่อการอยู่รอดและผ่านพ้นวิกฤตต่าง ๆ ท่ามกลางการระบาดของ COVID-19 รัฐบาลไทยได้ออกมาตรการกระตุ้นเศรษฐกิจหลายครั้งสำหรับธุรกิจต่าง ๆ รวมถึงการระดมทุนสำหรับธนาคารพาณิชย์เพื่อปล่อยสินเชื่อแก่ SME โดยที่รัฐบาลยอมที่จะรับภาระดอกเบี้ยของสินเชื่อเหล่านี้ในช่วงหกเดือนแรกเพื่อให้ SME สามารถปรับปรุงสภาพคล่องของตัวเองในช่วงปลอดดอกเบี้ยนี้

ทางเลือกทางการเงินสำหรับ SME

Micro-financing เป็นอีกหนึ่งทางเลือกสำหรับ SME ซึ่งเป็นรูปแบบทางการเงินที่ประสบความสำเร็จมากที่สุดในประเทศกำลังพัฒนา โดยเปิดโอกาสให้มีการเข้าถึงสินเชื่อแก่ผู้ที่ไม่สามารถใช้บริการธนาคารและผู้ด้อยโอกาส ทั้งนี้ ได้มีการพิสูจน์ให้เห็นแล้วว่าสถาบันการเงินที่ให้บริการ micro-finance มักจะเป็นที่นิยมและเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ไม่ว่าจะเป็นสินเชื่อเพื่อส่วนตัวหรือเพื่อธุรกิจ สถาบันการเงิน micro-finance ที่เป็นทางการจะอยู่ภายใต้ข้อบังคับที่เข้มงวด ในขณะที่สถาบันกึ่งทางการ เช่น สหกรณ์ หรือ MFI (องค์กรการเงินย่อย) จะมีระบบการควบคุมการดำเนินงานของตัวเอง

อีกแหล่งเงินทุนหนึ่งที่กำลังได้รับความนิยมเป็นอย่างมากทั้งในตลาดที่พัฒนาแล้วและที่กำลังพัฒนา คือ การระดมทุนแบบ crowdfunding โดยจะเป็นการระดมทุนจากนักลงทุนทำให้ผู้ประกอบการหลายพันรายสามารถเริ่มธุรกิจของตนเอง ทำการทดสอบผลิตภัณฑ์หรือบริการใหม่ ๆ พร้อมทั้งยังสร้างความสัมพันธ์กับลูกค้า การระดมทุนในรูปแบบนี้จึงมีศักยภาพที่ดีในการที่จะเป็นวิธีการระดมทุนสำหรับ SME ในประเทศไทย

Crowdfunding เป็นความหวังใหม่ของการระดมทุนให้กับ SME ในอนาคต

ผู้ประกอบการ SME ไม่มีหลักประกันที่มั่นคงที่จะนำไปใช้เพื่อค้ำประกันให้กับธนาคาร ดังนั้น จึงจำเป็นที่จะต้องมองหาแหล่งเงินทุนอื่น ๆ เพื่อการเติบโตของผู้ประกอบการเหล่านี้

นอกเหนือจากการระดมทุนด้วยตัวเองและจัดหาสินเชื่อดอกเบี้ยต่ำแล้ว ผู้ประกอบการ SME เหล่านี้ยังจะต้องกระจายแหล่งที่มาของเงินทุนเหล่านี้อีกด้วย

Crowdfunding สำหรับ SME เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพและได้ผ่านการพิสูจน์มาแล้ว โดยมันเป็นรูปแบบการพัฒนาทางการเงินดิจิทัลที่ทุกคนสามารถขอความช่วยเหลือทางการเงินสำหรับโครงการและธุรกิจของตนเองโดยใช้แพลตฟอร์มออนไลน์ที่ถูกพัฒนาขึ้นโดยเฉพาะ

Crowdfunding ในประเทศไทยนั้นพร้อมสำหรับการเติบโตแล้วแม้ว่าจะได้รับผลกระทบจากสถานะการณ์ COVID-19 ความท้าทายที่สำคัญคือ การออกหุ้นกู้มักจะออกโดยบริษัทขนาดใหญ่ แต่การระดมทุนแบบ crowdfunding จะทำให้ผู้ประกอบการ SME สามารถได้ประโยชน์จากการออกหุ้นกู้เช่นกัน อย่างไรก็ตาม SME จะยังต้องเผชิญกับความท้าทายเพื่อสนองต่อกฎระเบียบและพิธีการที่เกี่ยวข้องกับการออกหุ้นกู้ซึ่งจะต้องทำการลงนามด้วยปากกา เป็นต้น ทำให้กระบวนมีความยุ่งยากสำหรับการอนุมัติสินเชื่อขนาดเล็กในปริมาณมาก

สถาบันการเงินไทยสามารถรับรู้ถึงโอกาสนี้ได้ โดยในต้นปี 2563 สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (กลต.) ได้ผ่อนคลายกฎระเบียบการระดมทุนของหุ้นกู้ ซึ่งหมายความว่าผู้ออกหุ้นกู้ – ซึ่งเป็นธุรกิจที่ระดมทุน - ไม่จำเป็นต้องยกเลิกการเสนอขายหุ้นกู้หากไม่สามารถระดมได้เต็มจำนวนมูลค่าของโครงการตามเป้าหมาย ผู้ออกหุ้นกู้สามารถระดมทุนได้สูงถึง 80% ของเป้าหมายกองทุน และสามารถเปิดเผยข้อมูลแก่นักลงทุนเพื่อผลักดันการเสนอขายให้ผ่าน

นโยบายล่าสุดนี้เป็นตัวบ่งชี้ที่ดีว่า กลต. ยังมีความเข้าใจที่ดีต่อสภาพแวดล้อมทางธุรกิจในปัจจุบัน การรวบรวมนวัตกรรม fintech เช่น การระดมทุนจากหนี้ เป็นขั้นตอนที่ดีในทิศทางที่ถูกต้องเพื่อปิดช่องว่างในการจัดหาเงินทุน ของ SME นอกจากนี้ ยังมีกฎระเบียบบางประการที่เกี่ยวข้องกับการออกหุ้นกู้และบัญชี escrow account ของนักลงทุนที่สำนักงาน กลต. ได้ให้ความสนใจอีกด้วย

ซ้าย: อรทัย จรรยาไพบูลย์ลาภ - Head of Business Development
ขวา:  อาชว ท่าหลวง - Senior Manager, Sales and Product Integration

Validus ซึ่งเป็นแพลตฟอร์มทางเลือกทางการเงินที่มีสำนักงานใหญ่ในประเทศสิงคโปร์ และเป็นหนึ่งในผู้ที่ต้องการเพิ่มขีดความสามารถให้กับธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ Validus ได้ก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2558 โดยมีจุดประสงค์ในการรวบรวมผู้กู้รายบุคคล สถาบันการเงินผู้ให้กู้ยืม และผู้ประกอบการ SME มาอยู่รวมกันบนแพลตฟอร์มที่ขับเคลื่อนด้วยปัญญาประดิษฐ์ (AI) และการเรียนรู้ของเครื่อง (machine learning) ปัจจุบัน Validus ได้ขยายไปสู่อินโดนีเซีย (Batumbu) และเวียดนาม (Validus Vietnam) และมียอดเงินทุนธุรกิจสูงถึง 315 ล้านเหรียญสหรัฐฯ - ซึ่งเป็นสถิติใหม่สำหรับแพลตฟอร์มการให้กู้ยืมแบบ P2P ในประเทศสิงคโปร์

ในเดือนพฤษภาคม 2563 Validus ได้ประสบความสำเร็จในการระดมทุนกว่า 14 ล้านเหรียญสหรัฐฯ พร้อมทั้งรับเงินทุน 20 ล้านเหรียญสหรัฐฯ สำหรับการลงทุนรอบ Series B+ ซึ่งร่วมโดยกองทุน Vertex Growth Fund (Vertex Growth) และกองทุน Orion Fund ของกลุ่ม Kuok และบริหารโดย K3 Venture Partners ด้วยเงินทุนใหม่นี้ Validus จะยังคงลงทุนอย่างต่อเนื่องในด้านเทคโนโลยีและนวัตกรรม และสร้างความแข็งแกร่งให้กับสถานะในสามประเทศในอาเซียนที่มีอยู่ในปัจจุบัน นอกจากนี้ Validus ยังจะให้เงินทุนสำหรับการลงทุนใหม่ที่กำลังจะมาถึงในประเทศไทยในช่วงไตรมาสที่ 4 ของปี 2563 นี้

ในประเทศไทย Validus ภายใต้ชื่อบริษัท Siam Validus Capital จะดำเนินธุรกิจด้วยใบอนุญาต crowdfunding ซึ่งจะช่วยให้ผู้ประกอบการ SME มีแพลตฟอร์มที่สามารถเข้าถึงได้และมีความชาญฉลาด SME สามารถเสนอขายหุ้นกู้ crowdfunding ให้กับนักลงทุนผ่านแพลตฟอร์มที่ถูกควบคุมโดย กลต. ในขณะเดียวกัน นักลงทุนก็สามารถค้นหาข้อเสนอหุ้นกู้เหล่านี้ได้ในแพลตฟอร์มเดียวกัน ผู้ลงทุนจะได้รับผลตอบแทนจากการลงทุนจากการชำระคืนของผู้ออกหุ้นกู้ Validus ตั้งเป้าที่จะจ่ายเงินมากกว่า 200 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ให้แก่ SME ไทยในช่วง 24 เดือนแรก และพร้อมที่จะให้ความสนับสนุนแก่ SME ในเวลาที่ต้องการ

การจัดหาเงินทุนที่ครอบคลุมและเข้าถึงได้สามารถเพิ่มความยืดหยุ่นให้กับ SME ในฐานะบริษัทและภาคธุรกิจ ด้วยตัวเลือกที่สามารถทำงานได้หลากหลายเพื่อสนับสนุนธุรกิจของผู้ประกอบการเหล่านี้ จะเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้ผู้ประกอบการไทยและเจ้าของธุรกิจ SME เกิดความมั่นใจในการเติบโตและมีส่วนในการสนับสนุนการพัฒนาของประเทศไทย