ลองนึกภาพโลกในอีก 10 ปีข้างหน้า ที่คนรุ่นใหม่กว่าพันล้านคนพร้อมจะเข้าสู่ตลาดแรงงาน แต่กลับมีงานไม่เพียงพอสำหรับทุกคน นั่นคือสิ่งที่เรากำลังเผชิญอยู่ !

การประชุมประจำปีของ World Economic Forum ที่ดาวอสได้นำเสนอประเด็นสำคัญเรื่องความท้าทายด้านการจ้างงานทั่วโลก โดยมีการเปิดเผยตัวเลขที่น่ากังวลว่าจำนวนงานที่ขาดแคลนทั่วโลกมีมากกว่า 400 ล้านตำแหน่ง ซึ่งส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจและสังคมในวงกว้าง ผู้นำจากภาครัฐ อุตสาหกรรม และองค์การแรงงานนานาชาติได้รวมตัวกันเพื่อเสนอแนวทางแก้ไขปัญหานี้ รวมถึงแนวทางการรับมือกับอนาคตของการทำงานในยุคที่ AI เข้ามามีบทบาทสำคัญ

บทความนี้สรุปสาระสำคัญจากการพูดคุยดังกล่าว ซึ่งมีผู้ร่วมวงเสวนา ได้แก่ Tharman Shanmugaratnam ประธานาธิบดีสิงคโปร์, Veronica Nilsson เลขาธิการคณะกรรมการที่ปรึกษาสหภาพแรงงานต่อ OECD, Gilbert Fossoun Houngbo ผู้อำนวยการองค์การแรงงานระหว่างประเทศ (ILO), Denis Machuel CEO ของ Adecco Group และ Ryan Roslansky CEO ของ LinkedIn โดยมี Jamie Heller บรรณาธิการบริหารของ Business Insider เป็นผู้ดำเนินรายการ

เข้าใจปัญหา Jobs Gap หรือช่องว่างทางการทำงาน

Tharman Shanmugaratnam ประธานาธิบดีสิงคโปร์ เริ่มต้นด้วยการวิเคราะห์ถึงสถานการณ์ที่โลกกำลังเผชิญ โดยเฉพาะในประเทศกำลังพัฒนา ภายใน 10 ปีข้างหน้า จะมีประชากรถึง 1.2 พันล้านคน เข้าสู่ตลาดแรงงาน แต่กลับมีงานรองรับเพียง 400 ล้านตำแหน่งเท่านั้น ซึ่งหมายความว่าจะมีคนมากถึง 800 ล้านคน ที่อาจต้องเผชิญกับอนาคตที่ไม่แน่นอน ต้องทำงานที่ไม่มั่นคง ได้ค่าตอบแทนต่ำ หรือแม้กระทั่งไม่มีงานทำเลย

ผลกระทบจากช่องว่างทางการทำงานครั้งใหญ่นี้ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ด้านเศรษฐกิจเท่านั้น แต่ยังส่งผลต่อเสถียรภาพทางสังคมและการเมืองอย่างรุนแรง ผู้คนที่รู้สึกสิ้นหวัง มองไม่เห็นอนาคต และขาดโอกาสในการพัฒนาชีวิต อาจนำไปสู่ปัญหาความขัดแย้ง ความไม่สงบในสังคม และวิกฤตทางการเมือง

Gilbert Fossoun Houngbo ผู้อำนวยการองค์การแรงงานระหว่างประเทศ (ILO) เสริมว่าช่องว่างงานทั่วโลกในปัจจุบันมีจำนวนมหาศาล โดยระบุว่า

• มีคน 187 ล้านคน ที่ตกงานและกำลังมองหางาน
• มีคน 137 ล้านคน ที่ไม่ได้หางาน แต่ยังคงหวังว่าจะได้งานทำ
• มีคนอีก 83 ล้านคน ที่หมดกำลังใจและยุติการหางานไปแล้ว

Gilbert เน้นว่า การแก้ปัญหาช่องว่างนี้ไม่ควรมองเพียงแค่จำนวนงานที่สร้างขึ้น แต่ต้องให้ความสำคัญกับ "คุณภาพของงาน" ด้วย ปัจจุบันมีแรงงานกว่า 3.8 พันล้านคน ที่ไม่มีสวัสดิการทางสังคม เช่น ประกันสุขภาพหรือเงินบำนาญ “เราไม่ควรมองว่างานใดก็ได้ดีกว่าไม่มีงานเลย เพราะงานที่ไม่มีคุณภาพจะยิ่งสร้างความเหลื่อมล้ำและปัญหาสังคมมากขึ้น”

รูปแบบงานที่เปลี่ยนไป แต่โลกไม่เปลี่ยนตาม

Denis Machuel CEO ของ Adecco Group อธิบายว่าตลาดแรงงานในปัจจุบันกำลังเปลี่ยนแปลงอย่างมาก โดยแรงงานจำนวนมากไม่ได้อยู่ในงานประจำหรือแบบเต็มเวลาอีกต่อไป แต่เปลี่ยนเป็นรูปแบบการจ้างงานที่หลากหลาย เช่น Freelance, Gig economy (งานที่รับแล้วจบเป็นชิ้นไป), หรือ Part-time work ซึ่งกว่า 40% ของงานใน 9 ประเทศที่มีเศรษฐกิจใหญ่ที่สุดในโลกอยู่ในรูปแบบการจ้างงานเหล่านี้ มันแสดงให้เห็นว่าเราต้องปรับตัวให้เข้ากับความเปลี่ยนแปลงและสร้างกรอบการทำงานใหม่ที่ยืดหยุ่นและครอบคลุม

Veronica Nilsson เลขาธิการคณะกรรมการที่ปรึกษาสหภาพแรงงานต่อ OECD เสริมว่า 60% ของแรงงานทั่วโลก อยู่ในระบบเศรษฐกิจนอกระบบที่ขาดความมั่นคงและสิทธิประโยชน์ เช่น ประกันสังคม หรือ เงินบำนาญ บางคนถูกจัดเป็น self-employed ทั้งที่ทำงานเหมือนพนักงานปกติ นอกจากนี้ งานแบบไม่มั่นคง (precarious jobs) เช่น Zero-hour contracts (ไม่มีชั่วโมงการทำงานที่ชัดเจน) กำลังเพิ่มขึ้น ทำให้แรงงานไม่มีโอกาสรวมตัวเพื่อปกป้องสิทธิ

Ryan Roslansky CEO ของ LinkedIn ชี้ว่า ตลาดแรงงานในปัจจุบันเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วโดยเฉพาะจากการเข้ามาของเทคโนโลยี เช่น AI และการเปลี่ยนแปลงนี้ส่งผลกระทบในหลายมิติ

• งานกว่า 20% ในปัจจุบันไม่เคยมีอยู่เมื่อ 20 ปีก่อน
• ทักษะที่ต้องใช้ในงานเดิมเปลี่ยนไปแล้วถึง 25%
• AI มีบทบาทสำคัญมากขึ้น โดยจำนวนแรงงานที่มีทักษะ AI เพิ่มขึ้นถึง 20 เท่าใน 8 ปีที่ผ่านมา

อย่างไรก็ตาม Ryan ระบุว่าทักษะที่ตลาดต้องการไม่ได้มีเพียง ทักษะด้านเทคนิค (Technical Skills) แต่ยังรวมถึง ทักษะมนุษย์ (Human Skills) เช่น การสื่อสาร การทำงานเป็นทีม และความเห็นอกเห็นใจ

“ทักษะด้านมนุษย์เป็นสิ่งที่ AI ไม่สามารถแทนที่ได้ และยังคงเป็นหัวใจสำคัญในตลาดงานอนาคต”

แล้วเราจะปิด Jobs Gap นี้ได้อย่างไร ?

ด้านประธานาธิบดี Tharman Shanmugaratnam เน้นย้ำถึงความสำคัญของการพัฒนาศักยภาพมนุษย์ตั้งแต่ วัยเด็ก โดยเฉพาะช่วง 3 ปีแรกของชีวิต ที่เป็นรากฐานสำคัญในการเตรียมคนสำหรับอนาคต นอกจากนี้ ระบบการศึกษาก็ต้องได้รับการปรับปรุงให้สอดคล้องกับตลาดแรงงาน

“ประเทศที่ประสบความสำเร็จ เช่น สิงคโปร์ มีระบบการศึกษาสาธารณะที่แข็งแกร่งและครอบคลุมทุกคน”

เนื่องจากปัญหาใหญ่ที่โลกกำลังเผชิญคือ "ทักษะไม่ตรงกับงาน" (skills mismatch) หลายคนลงทุนเรียนระดับสูงแต่กลับหางานที่เหมาะสมไม่ได้ Tharman ชี้ว่าระบบการศึกษาทั่วโลกมักเน้นวิชาการเกินไป และละเลยการพัฒนาทักษะเชิงเทคนิคที่ตลาดต้องการ

Veronica Nilsson มองว่าการแก้ไขปัญหาที่แรงงานทั่วโลกกำลังเผชิญ โดยเฉพาะในระบบเศรษฐกิจนอกระบบ ไม่สามารถทำได้เพียงฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง แต่ต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน เธอเน้นย้ำถึงบทบาทสำคัญของรัฐบาลในการออกกฎหมายและนโยบายที่มุ่งคุ้มครองสิทธิของแรงงานในระบบเศรษฐกิจนอกระบบ เช่น การกำหนดให้มีมาตรฐานการทำงานที่ชัดเจน การประกันการเข้าถึงสวัสดิการพื้นฐาน และการควบคุมไม่ให้นายจ้างใช้ช่องโหว่ทางกฎหมายเพื่อหลีกเลี่ยงความรับผิดชอบต่อแรงงาน

ขณะที่บริษัทเอกชนต้องสนับสนุนสภาพการทำงานที่เป็นธรรม ทั้งการให้ค่าตอบแทนที่เหมาะสมและการพัฒนาทักษะของแรงงาน

เธอยังเน้นบทบาทสำคัญของสหภาพแรงงานในการช่วยแรงงานรวมตัวเพื่อเจรจาสิทธิของตนผ่าน การต่อรองร่วม (Collective Bargaining) ซึ่งเป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยลดความขัดแย้ง สร้างความเป็นธรรม และส่งเสริมความยั่งยืนในตลาดแรงงาน

Gilbert Fossoun Houngbo เน้นว่าการจัดการปัญหาแรงงานในปัจจุบันไม่สามารถพึ่งพานโยบายเศรษฐกิจหรือการสร้างงานแยกจากกันได้ ทั้งสองส่วนต้องทำงานร่วมกันอย่างมีประสิทธิภาพ โดยมุ่งเน้นไม่เพียงแค่การสร้างงานในปริมาณมากขึ้น แต่ยังต้องให้ความสำคัญกับ "คุณภาพของงาน" ด้วย

งานที่มีคุณภาพคือ งานที่ให้ค่าตอบแทนที่เหมาะสม มีสภาพแวดล้อมการทำงานที่ปลอดภัย และที่สำคัญที่สุดคือ การคุ้มครองทางสังคม เช่น ประกันสุขภาพ เงินบำนาญ หรือสิทธิการลาป่วยแบบได้รับค่าจ้าง สิ่งเหล่านี้เป็นองค์ประกอบสำคัญที่ช่วยยกระดับชีวิตแรงงานและลดความเหลื่อมล้ำในสังคม

การแก้ปัญหานี้ต้องเริ่มจากการบูรณาการนโยบายเศรษฐกิจที่ให้ความสำคัญกับการเติบโตทางเศรษฐกิจควบคู่กับการสร้างงานที่มีคุณภาพ รัฐบาลต้องมีบทบาทนำในด้านนี้ เช่น การกำหนดมาตรฐานแรงงานขั้นต่ำ การบังคับใช้กฎหมายที่ให้สิทธิแรงงาน และการสนับสนุนให้บริษัทลงทุนในสวัสดิการแรงงาน

Denis Machuel เน้นว่าการเตรียมแรงงานให้พร้อมสำหรับอนาคต ไม่สามารถทำได้เพียงลำพังโดยภาคส่วนใดภาคส่วนหนึ่ง การแก้ปัญหานี้จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือที่ใกล้ชิดระหว่างบริษัทเอกชนและรัฐบาล รวมถึงการมีส่วนร่วมของสถาบันฝึกอบรมที่สามารถช่วยยกระดับทักษะของแรงงานให้สอดคล้องกับความต้องการใหม่ในตลาด

เขายกตัวอย่างบริษัทผู้ผลิตรถยนต์ในยุโรปที่ต้องปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิตจากรถยนต์แบบดั้งเดิมไปเป็นรถยนต์ไฟฟ้า (EV) ซึ่งต้องการความรู้และทักษะที่แตกต่างอย่างสิ้นเชิง บริษัทเหล่านี้ไม่ได้จัดการเรื่องนี้เพียงลำพัง แต่ได้ร่วมมือกับรัฐบาลในระดับนโยบาย เพื่อสนับสนุนเงินทุนและทรัพยากรที่จำเป็นสำหรับการฝึกอบรมพนักงาน รวมถึงประสานงานกับสถาบันฝึกอบรมเฉพาะทางในการออกแบบหลักสูตรที่เหมาะสม

สุดท้ายแล้ว Ryan Roslansky มองว่าในยุคนี้ การเปลี่ยนผ่านจากระบบเศรษฐกิจที่มุ่งเน้นตำแหน่งงาน ไปสู่ระบบเศรษฐกิจที่มุ่งเน้นทักษะกำลังเกิดขึ้น นอกจากนี้ AI และเทคโนโลยีใหม่ ๆ กำลังช่วยให้สามารถมองเห็นความสามารถของคนในมิติที่ลึกขึ้น ช่วยลดอคติในกระบวนการจ้างงาน และเปิดโอกาสให้ผู้คนได้รับการประเมินจากทักษะที่แท้จริง แทนที่จะถูกจำกัดด้วยใบปริญญาหรือประสบการณ์ทำงานที่ผ่านมา

อ้างอิง: การเสวนาในหัวข้อ Closing the Jobs Gap จากงาน World Economic Forum 2025