เรียนจบใหม่แต่ไม่มีที่ให้เริ่ม เพราะ AI แย่งจุดเริ่มไปแล้ว ความเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างที่สำคัญในองค์กรยุคใหม่

เคยได้ยินไหมว่า “เริ่มจากศูนย์แล้วไปถึงจุดสูงสุด” ซึ่งซีอีโอหลายคนก็เดินเส้นทางแบบนี้มาแล้ว ไม่ว่าจะเป็น...

• Antonio Neri แห่ง Hewlett Packard Enterprise เริ่มจากคอลเซ็นเตอร์
• Doug McMillon ซีอีโอ Walmart เคยเป็นเด็กช่วยขนของช่วงปิดเทอม
• Mary Barra ซีอีโอ GM เคยยืนทำงานบนสายพานประกอบรถตั้งแต่อายุ 18

นี่คือเรื่องราวของบันไดอาชีพที่เราคุ้นกันดี คือ การเริ่มจากขั้นแรกที่ต่ำที่สุด แล้วไต่ขึ้นไปเรื่อยๆ แต่วันนี้ AI กำลังเขย่าบันไดนั้นอย่างแรง หรืออย่างน้อย…ขั้นแรกของบันไดนั้นกำลังถูก AI ถอดออก

บันไดที่เคยมี “ขั้นแรก”

ในระบบการทำงานแบบเดิม บันไดขั้นแรก มันเคยมีอยู่จริง คือเราเริ่มจากงานง่ายๆ ได้เรียนรู้ ได้พิสูจน์ตัวเอง แล้วค่อยๆ ขยับไปทีละขั้น ซึ่งมันคือพื้นที่ที่คนเพิ่งจบใหม่ คนไม่มีประสบการณ์ หรือแม้แต่คนที่เปลี่ยนสายงาน ได้เริ่มต้น

แต่วันนี้…ขั้นแรกของบันไดนั้นกำลังหายไป และคนที่ยืนอยู่ข้างล่าง กำลังมองขึ้นไปอย่างไม่รู้จะปีนยังไง เพราะ AI มันไม่ได้มาแบบตูมเดียวเปลี่ยนโลก แต่มันค่อยๆ แทรกตัวเข้ามา ทำงานแทนมนุษย์ทีละอย่าง

จนตอนนี้ งานที่เคยถูกใช้เป็นจุดเริ่มต้นของคนทำงาน กลายเป็นงานที่ AI ทำได้ดีกว่า และที่สำคัญคือ ทำได้ ไม่ต้องจ่ายเงินเดือน ไม่ต้องสอนงาน และไม่เคยเหนื่อย

บริษัทจำนวนมากเริ่มหันไปใช้ AI แทนคนในตำแหน่งเริ่มต้น เพราะมันเร็วกว่า ถูกกว่า และไม่ยุ่งยาก

ผลก็คือจากข้อมูลของ Revelio Labs ซึ่งเป็นบริษัทวิจัยตลาดแรงงานในสหรัฐฯ พบว่าจำนวนงานระดับเริ่มต้น (entry-level jobs) ลดลงอย่างชัดเจน ประมาณ 35% ตั้งแต่ต้นปี 2023 เด็กจบใหม่หลายคนส่งใบสมัครแล้วไม่ได้แม้แต่สัมภาษณ์ 

ในขณะเดียวกันอัตราการว่างงานของวัยรุ่นและบัณฑิตจบใหม่อายุ 16–24 ปี เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ บางคนเริ่มคิดว่า หรือเราไม่เก่งพอ ทั้งที่จริงๆ แล้วอาจเป็นเพราะไม่มีใครรอเราฝึกอีกต่อไปแล้ว

สิ่งที่น่ากลัวกว่าบันไดขั้นแรกหายไป

สิ่งที่หลายคนกลัวไม่ใช่แค่งานในระดับเริ่มต้นหายไป แต่คือ โอกาสในการเติบโตที่หายตามไปด้วย คนที่ได้รับผลกระทบหนักที่สุด คือกลุ่มคนที่เพิ่งกำลังก้าวเข้าสู่ชีวิตการทำงาน กลุ่มที่เคยได้โอกาสเริ่มต้นจากงานง่ายๆ เพื่อเรียนรู้และเติบโต กลุ่มที่เคยใช้เวลาช่วงแรกของชีวิตทำงานเพื่อฝึกฝนตนเองในสนามจริง

แต่วันนี้...ตำแหน่งเหล่านั้นถูกแทนที่ด้วย AI

คนรุ่นก่อนมีโอกาสเริ่มต้น แม้จะไม่มีอะไรเลย งานอาจเหนื่อย รายได้น้อย แต่เขาได้อยู่ในระบบ ได้เรียนรู้งานจากของจริง ได้พัฒนาจนวันหนึ่งอาจได้เลื่อนขั้น 

บางคนจากพนักงานขนของกลายเป็นผู้จัดการ บางคนจากคอลเซ็นเตอร์กลายเป็นหัวหน้าทีม มีหลายคนที่ไต่ขึ้นไปจนถึงตำแหน่งสูงๆ

แต่ถ้าจุดเริ่มต้นนั้นหายไป คนในระดับเริ่มต้นจะสร้างประสบการณ์จากที่ไหน ? แล้วคนที่ไม่เคยได้เริ่ม จะไปถึงจุดสูงขึ้นได้ยังไง ? นี่คือความเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างที่สำคัญในองค์กรยุคใหม่

หรือบันไดอาชีพไม่ได้หายไป แต่มันแบนลง

Heather Doshay หุ้นส่วนบริษัท SignalFire กล่าวไว้ว่า บันไดอาชีพไม่ได้หายไปทั้งหมด แต่มันกำลังถูกเปลี่ยนรูปเป็นสิ่งที่แบนราบกว่า

องค์กรเริ่มไม่มีโครงสร้างลำดับขั้นชัดเจนแบบเดิม ไม่มีตำแหน่งฝึกงานที่ไว้ให้คนเริ่มต้นเรียนรู้ ไม่มีขั้นแรกที่เป็นงานง่ายๆ ที่ใครก็เริ่มได้ ทุกคนที่เข้ามาต้องพร้อมใช้งาน ต้องมีทักษะ ต้องเก่งในระดับหนึ่ง ซึ่งแน่นอนว่า ไม่ใช่ทุกคนจะมีโอกาสเข้าถึงการฝึกฝนทักษะเหล่านั้นตั้งแต่ต้น

สิ่งที่น่ากังวลคือการที่โอกาส กำลังถูกผูกไว้กับความเก่ง ถ้าไม่มีพื้นที่ให้คนธรรมดาได้ลอง ได้ฝึก ได้ล้ม แล้วเรียนรู้ คนเหล่านั้นจะไม่มีวันเติบโต

คนรุ่นใหม่ในยุคนี้จึงต้องเรียนรู้และฝึกฝนตัวเองให้พร้อมตั้งแต่ยังไม่ได้ทำงานจริง ต้องเข้าใจ AI ต้องรู้เครื่องมือ ต้องมีพอร์ต ต้องอัพสกิลก่อนจะได้แม้แต่โอกาสสัมภาษณ์งาน ขณะที่เมื่อก่อน หลายคนได้พัฒนาทักษะเหล่านี้ในที่ทำงาน

Doshay เชื่อว่า คนรุ่นใหม่ยังมีความได้เปรียบอยู่ หากรู้จักใช้ AI และเทคโนโลยีใหม่ๆ เป็นเครื่องมือสร้างผลงานของตัวเอง เหมือนกับยุคที่อินเทอร์เน็ตและ PowerPoint เคยกลายเป็นสกิลพื้นฐานของคนทำงาน

คนที่ฝึกใช้ AI ในชีวิตประจำวัน ฝึกใช้มันแก้ปัญหา สร้างผลงาน สร้างไอเดีย จะกลายเป็นแรงงานที่พร้อมทันที แบบที่บริษัทต้องการ

Anders Humlum นักเศรษฐศาสตร์จากมหาวิทยาลัยชิคาโก กล่าวว่า การเปลี่ยนผ่านนี้ยังอยู่ในช่วงเริ่มต้น AI ยังไม่ทำลายแรงงานทั้งหมด และผลกระทบระยะยาวของเทคโนโลยีใดๆ ก็ตาม มักต้องใช้เวลาหลายสิบปีกว่าจะเปลี่ยนโลกการทำงานโดยสมบูรณ์

แต่ถึงแม้ระยะยาวจะไม่ถึงขั้นเลวร้าย สิ่งที่เห็นในระยะสั้นก็ชัดเจนว่า คนรุ่นใหม่กำลังตกอยู่ในจุดเสี่ยง พวกเขาคือกลุ่มที่กำลังจะเข้าสู่ตลาดแรงงาน ในเวลาที่ไม่มีจุดเริ่มต้นให้ลองผิดลองถูกเหมือนในอดีต

บันไดอาชีพอาจยังไม่หายไปจากโลก แต่มันไม่เหมือนเดิมอีกต่อไปแล้ว

จากที่เคยมีขั้นแรกให้ใครก็ได้เริ่มต้นอย่างเท่าเทียม กลายเป็นว่าคนรุ่นใหม่ต้องเริ่มต้นด้วยการพร้อมก่อนและเก่งก่อน ถึงจะมีโอกาส แม้เพียงแค่เข้าสู่ระบบการทำงาน

และเมื่อขั้นแรกของบันไดถูกถอดออก คนที่ยืนอยู่ข้างล่างอาจไม่มีทางปีนขึ้นไปได้อีกเลย ไม่ใช่เพราะเขาไม่เก่งพอ แต่เพราะไม่มีใครเปิดโอกาสให้เขาเริ่มต้นตั้งแต่ต้น

ในวันที่ AI กลายเป็นผู้ช่วยที่ทำงานได้เร็วกว่า ประหยัดกว่า และไม่เคยบ่น ระบบงานเริ่มปิดประตูให้คนที่ยังไม่มีทักษะสมบูรณ์แบบ แต่โลกของการทำงานที่ยั่งยืนไม่ควรออกแบบให้มีที่ยืนเฉพาะคนที่สมบูรณ์แบบตั้งแต่วันแรก

คำถามสำคัญจึงไม่ใช่แค่ว่าเราจะรับมือกับ AI อย่างไร แต่คือเราจะออกแบบระบบการทำงานใหม่อย่างไร เพื่อให้คนรุ่นใหม่ยังมีสิทธิ์เริ่มต้น มีพื้นที่ให้เรียนรู้ และมีโอกาสเติบโตโดยไม่ต้องเริ่มต้นจาก 100%

อ้างอิง: cnbc